Bunt
SOLIDARNOŚĆ I EGALITARNOŚĆ
Asumptem do powstania niniejszego tekstu jest tytuł wywiadu Katarzyny Bojarskiej z Susan Buck-Morss, autorką książki „Hegel, Haiti i historia uniwersalna”. Tekst podpisany jako „Solidarność w historii – ludzie i idee” możemy – a może powinniśmy – twórczo wykorzystać jako kategorię badawczo-analityczną. „Solidarność w historii” może być rozumiana bardzo szeroko w kontekście naszych badań. To zarówno odpowiedzialność zbiorowa Polaków, poczucie wspólnoty (tu: pokoleniowej, generacyjnej, państwowej, narodowej etc.), jak i wreszcie solidarność związkowa, wytworzona poprzez przynależność do organizacji zawodowych, państwowych i innych, odsyłająca w sposób oczywisty do historii NSZZ „Solidarność”, będącej dość trwałą cezurą dla dominującej narracji historycznej (także o buncie).
Narracje oral history będące nośnikami pamięci o buncie/zaangażowaniu są także świadectwem solidarności podmiotowej. Dzięki nim nadajemy historiom sprawczego charakteru, wychodząc poza ich materialność. Zebrane przez nas historie kontestacji rzadko kiedy połączone są z pamięcią rodzinną, zazwyczaj są budowane w kontekście wydarzeń politycznych/historycznych. W naszym projekcie solidarność to również zwrócenie się przeciwko narracji historii elit. Mam wrażenie, że poszukujemy wielu równorzędnych narracji, rozmawiamy z przedstawicielami wielu grup społecznych, o różnym pochodzeniu społecznym, wieku czy wykształceniu. To z kolei odsyła nas do egalitarności/egalitaryzmu. Jak ciekawie zauważa Piotr Filipkowski, „autobiograficzna historia mówiona (…) jest dobrym miejscem – otwartym, egalitarnym, demokratycznym (…) na wydobywanie takiej granicznej podmiotowości pośród historycznych, kulturowych i społecznych przygodności. ”[1]. Owe przygodności są tutaj również inspirująco badawczo. Nierzadko w wywiadach dowiadujemy się, że podmiotowy bunt okazał się przygodny, wynikał z przypadku. Tu być może pomocna będzie lektura Rorty’ego „Przygodność, ironia i solidarność.
[1] P. Filipkowski, Historia mówiona jako historia ratownicza: doświadczenie, opowieść, egzystencja, „Teksty Drugie” 2014, nr 4, s. 45.